Elektrik sektöründe belki en bilinmeyen, yada aynı kaynaktan yanlış servis edilmiş bilgilerden biri de aşırı gerilim sönümleyici ile parafudrların aynı ürünler olduğu bilgisidir.
Aşırı gerilim sönümleyici ve parafudr, 3 Aralık 2003 tarihinde 25305 sayı ile yayımlanmış Resmi Gazete’deki “Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği”ndeki korunma sistemleri başlığı altında ayrı ayrı sıralandığından farklı ürünler olduğu oldukça açıktır.
Peki aşırı gerilim sönümleyici ve parafudr nerede ayrılır, hangi özellikleri benzer, yada biri diğerini kapsayabilir mi?
Aslında kavramsal olarak içine geçen aşırı gerilim sönümleyici ve parafudrların ortak özellikleri, ikisininde şebekedeki ani aşırı peaklerin sistemlerde ve cihazlarda oluşturacağı tahribatı engellemektir.
Peak dediğimiz ani voltaj ve akım darbeleri sistemlerde birçok maddi hasara yol açar ve yangın gibi felaketlere yol açtığı da bilinen bir sorundur.
Ani voltaj ve akım darbeleri ise sistemlerde dış kaynaklı olabildiği gibi, sistemin kendisinden de kaynaklanabilmektedir.
Dış kaynaklı peakleri; yıldırım, trafo hataları, elektrik git-gelleri, nötr kopmaları, nötr hattına faz verilmesin yağışlı ve rüzgarlı havalarda bağlantı noktalarından kaynaklı hatalar olarak sıralayabiliriz.
İç kaynaklı peakler ise; yüksek akım çeken makinelerin demerajlı kalkışları, makine stopları, makinelerin yine robotik hareketleri, inverter ve güç kaynağı gibi harmonik oluşturan ürünlerin kullanımı sonucunda hatta indüklenen gerilimler, faz koruma rölesi ve kontaktör çekmeleri gibi zorunlu durumlar olarak sıralanabilir.
Aşırı Gerilim Sönümleyici/Parafudr Farkları
Parafudrlar yukarıda saydığımız dış ve iç kaynaklı peaklerde dışarıdan içeriye doğru B,C,D sınıfları ve B+C, C+D gibi türevleri ile sistemde oluşan ani akımları toprağa iletmekle görevlidirler. Bu konuda oluşturulmuş standart ise EN-61643-11 adıyla yürürlüktedir.
EN-61643-11 standardına göre sistemde kullanılan parafudra sınıfına göre en yüksekte (B sınıfı) 2,5kV-100kA değerinde gerilim-akım, en düşükte (D sınıfı) 1kV-5kA gerilim-akım darbesi uygulanır ve parafudrun sağlamlığına bakılır.
Yani parafudrlar yukarı saydığımız dış ve iç kaynaklı aşırılıklardan özellikle yıldırım gibi toprağa yüksek deşarj gerektiren durumlarla ilgilenir ve nötr kopması, nötr hattına faz teması gibi durumlarla peak oluşumunda sistemde meydana gelen aşırı gerilimleri önleme sorumlulukları yoktur.
Aşırı gelim sönümleyiciler ise yine yukarıda saydığımız iç ve dış peaklerde parafudrun sorumlu olmadığı nötr kopması, nötr hattına faz verilmesi gibi uygulama hataları ile sistemde oluşan aşırı gerilimleri sönümleme kabiliyeti sunarlar.
Aşırı gerilim sönümleyiciler bir nevi, parafudrların görev alanı dışında kalan alanları da doldurarak, sistemlerde elektrona kart yanması ve buna bağlı yangın risklerini engelleme görevi üstlenirler.
Parafudrlar varistör, gaz deşarj tüpü (gdt) ve spark gap teknolojileri kullanılar ve tüm bu teknolojileri faz-toprak ve nötr-toprak arasında ani akım darbelerini iletmekte kullanırlar.
Toprak üzerinde artı ve eksi yükler sonsuz olduğundan, faz-toprak arasında aşırı gerilim sönümleme yapılamamakta, varistör, gdt ve spark gap teknolojileri de faz-faz arasında kullanılamadığından (çok hızlı delindikleri için), aşırı gerilim sönümleyiciler patentli TRVaristör teknolojisi ile faz-faz arasında da kullanılarak (15kV-20kA) aşırı gerilimleri sönümleme kabiliyeti sunmuşlardır.
Uygulama Hataları
(Yanlış)Parafudr uygulamalarında ara sigorta talebi: Parafudrlar bağlandıkları sistemde özellikle faz-toprak arası yük iletimi yaptıkları için, belirli bir voltaj değeri üstünde sürekli bir yük iletiminde sigortaların termik tarafını harekete geçirerek açtırma yaparlar ve böylece aşırı ısınarak panoda yangın çıkarmaları engellenir. Bu uygulama pano yangın çıkmasını engellemek için doğru, ancak sistemi korumasız bırakacağından dolayı yanlıştır.
(Doğru)Aşırı Gerilim Sönümleyici uygulanması: Aşırı gerilim sönümleyici kullanılan sistemlerde ürün direk sigortaya bağlandığından, belirli bir voltaj değeri üstünde süreklilik oluştuğunda aşırı gerilim sönümleyici içerisinde faz-faz arasında kullanılan TRVaristör teknolojisi ile sigortanın manyetik tarafı harekete geçirilir ve sistemde off olunduğunda, sisteminde kapanması sağlanarak cihazlar korumasız bırakılmamış olur. Bu olay sürekli yaşanmadığından (%0,01) enerji sürekliliği bozulmaz. Özetle sistemdeki cihazların ve sistemin yanarak kapanması yerine, arar görmeden kapanması sağlanmış olur.
(Yanlış)Parafudr uygulamalarında 16’lık kablo talebi: Parafudr uygulamalarında yukarıda bahsettiğimiz ara sigorta kullanımında kablo kesiti önemli bir yer tutar, çünkü kablo kesiti küçüldükçe içerisinden akan akım azalır ve ara sigorta açılamaz. Halbuki parafudr içerisindeki kartuş faz-toprak bağlantı noktası 2,5mm kablo ile bağlandığından, dışardaki kablonun 16’lık olması bir anlam ifade etmemektedir.
(Doğru)Aşırı Gerilim Sönümleyici uygulanması: Aşırı gerilim sönümleyiciler sisteme 2,5mm kesitli kablo ile bağlanabilir ve zarar gördüklerinde sigortanın manyetik tarafını harekete geçirdikleri için ekstra büyük kablo kesitine ihtiyaç duymazlar.
Uygulama Kolaylıkları ve Ekstralar
Parafudr uygulamalarında iyi bir topraklama talebi: Parafudr uygulamalarına mükemmel denilebilecek bir topraklama talep edilmektedir, çünkü iyi bir topraklama olmadığında parafudr iletime geçememektedir.
Aşırı Gerilim Sönümleyici uygulanması: Aşırı gerilim sönümleyicilerde faz-faz arası uygulanan patentli TRVarisötr teknolojisi ile iyi bir topraklama bir yana hiç topraklama olmasa bile koruma kabiliyeti sunulmaktadır.
Parafudr uygulamalarında doğru sınıf ve topraklama seçimi: Parafudr uygulamalarında topraklamanın çeşidi ve hangi sınıf parafudrun nereye uygulanacağı çok önemlidir.
Aşırı Gerilim Sönümleyici uygulanması: Aşırı gerilim sönümleyici uygulamalarında topraklama çeşidi ve sınıf ayrımı yoktur. Aynı ürün, tek faz yada üç faz ayrımı yapıldıktan sonra makineye de, bina girişine de , daireye de asansör yada iklimlendirme sistemine de uygulanabilir.
Parafudr uygulamalarında nötr kopması: Parafudr uygulamalarında özellikle hanelerde çok önemli olan nötr kopmasına karşı bir koruma kabiliyeti yoktur.
Aşırı Gerilim Sönümleyici uygulanması: Aşırı gerilim sönümleyici uygulamalarında sistemde nötr kopması gibi bir durumda gold ürünler kaçak akım rölesini açtırarak sınırsız koruma kabiliyeti sunarlar.
Parafudr uygulamalarında kartuş: Parafudr uygulamalarında, parafudrun iletime geçmesi sonrasında kartuş değişimi gerekmekte, kartuşun gerektiği bilgisi ise fiziksel takip yada haberleşme konağı ile sağlanabilmektedir.
Aşırı Gerilim Sönümleyici uygulanması: Aşırı gerilim sönümleyiciler monoblok yapıda olup, kartuş maliyetleri bulunmamaktadır. Kullanılamaz hale geldiklerinde 1 yıl 1 kereye mahsus yenisi le ücretsiz değişim hakkı mevcuttur. Kullanılamaz hale geldikleri durumda sigortayı açtırdıkları için, ayrıca haberleşme konağına ihtiyaç duymazlar.
Trimbox aşırı gerilim sönümleyici üretimi ile, hem parafudr standardındaki açıklıkları kapatmış, hemde Türkiye’de ilk kez bir marka tarafından üretilen bir ürün tek hat şemasında sembolü ile tanımlanmıştır.
Whatsapp:05550142423
